نگاهی به سامانه S-۳۵۰ ویتیاز روسیه برای بازسازی توان پدافندی کشور/ تحرک، رزم شبکه محور و حجم آتش بالا، رمز موفقیت پدافند آینده

به گزارش خبرنگار امنیت دفاعی خبرگزاری دانشجو ؛ جنگ ۱۲ روزه اخیر و تقابل مستقیم با دشمن، که با رشادت نیروهای مسلح همراه بود،  درس‌ها و تجربیات گرانبهایی را به همراه داشت. یکی از مهم‌ترین این تجربیات، برجسته شدن نیاز حیاتی به پدافند هوایی متحرک، شبکه‌محور و با قابلیت واکنش سریع در برابر تهدیدات مدرن و پرحجم بود.

 آسیب‌پذیری سامانه‌های ثابت در برابر حملات پیش‌دستانه دشمن نشان داد که آینده پدافند کشور در گروی انعطاف‌پذیری، استقرار سریع و توانایی لینک شدن با سایر اجزای شبکه دفاعی است.

از همان لحظات اولیه اعلام توقف جنگ، بحث بازسازی و بروز رسانی قوای پدافندی مورد توجه پژوهشگران نظامی قرار گرفت و با سفر رسمی وزیر دفاع به چین موجی از شایعات نسبت به خرید تسلیحاتی از چین شکل گرفت و حتی برخی از رسانه های بین المللی مانند بریکس نیوز هم نسبت به برخی از این اخبار واکنش هایی را داشته اند.

در میان موج اخبار ضد و نقیض، بحث های زیادی بر سر نیازسنجی های صحیح در مقوله خرید تسلیحاتی شکل گرفت و هر رسانه یا پژوهشگری متناسب با دیدگاه و نگرش خود یکسری راهکار برای بهسازی یگان های پدافند هوایی کشور ارائه میداد. از لزوم تقویت یکسری طرح های نوشته شده جهاد خودکفایی ارتش و سپاه و تخصیص بودجه برای تولید انبوه سامانه های پدافندی بومی گرفته تا لزوم خرید همزمان تسلیحاتی از چین و روسیه برای ارتفای تسلیحاتی کشور، که موجی از تحلیل های متنوع فنی و تاکتیکی را به همراه داشته و کاربران فضای مجازی هم حسابی از این مسله استقبال کرده اند.

در این بین، نام سامانه روسی ویتیاز هم در بین سامانه های پدافندی مورد نیاز کشور آمده بود که برخی رسانه های نظامی نویس این سامانه را گزینه مطلوب برای منازعات آینده عنوان کردند و آن را نسبت به نمونه های مشابه گزینه مطلوب تری دانستند. در ادامه به معرفی این سامانه و تطبیق پذیری آن با شرایط نبرد چندگانه ایران و دشمن صهیونیستی میپردازیم.

برای درک عمیق جایگاه این سامانه، آن را از سه منظر فنی، تاکتیکی و استراتژیک بررسی می‌کنیم:

۱. بعد فنی (Technical): ترکیبی از قدرت و دقت

S-350 یک سامانه کامل و مدرن است که هر جزء آن بر روی شاسی‌های متحرک و پرقدرت BAZ-6909 سوار شده است، امری که تحرک فوق‌العاده‌ای به آن می‌بخشد.

لانچر پرتاب (50P6E): هر پرتابگر این سامانه قابلیت حمل ۱۲ موشک آماده به شلیک را دارد. این حجم آتش بالا در مقایسه با سامانه‌های هم‌رده (که معمولاً ۴ یا ۸ موشک حمل می‌کنند) یک مزیت تعیین‌کننده در مقابله با حملات اشباع (Saturation Attacks) با موشک‌های کروز و پهپادهاست.

 ویتیاز از دو خانواده موشک بهره می‌برد که انعطاف‌پذیری بی‌نظیری به آن می‌دهد:
    موشک‌های سری 9M96:

این موشک‌ها که در سامانه قدرتمند S-400 نیز به کار می‌روند، ستون فقرات ویتیاز هستند. نسخه صادراتی 9M96E2 با برد ۱۲۰ کیلومتر و سقف پرواز ۳۰ کیلومتر، این سامانه را در رده پدافند میان‌برد رو به بالا قرار می‌دهد. هدایت راداری فعال (Active Radar Homing) در فاز نهایی، این موشک‌ها را به شکارچیان دقیق و مرگباری برای جنگنده‌های چالاک، موشک‌های کروز و حتی موشک‌های بالستیک تاکتیکی تبدیل می‌کند.

    موشک 9M100:

 این موشک کوتاه‌برد (۱۰ کیلومتر) با هدایت فروسرخ (Infrared) و قابلیت مانورپذیری فوق‌العاده (تا ۶۰ جی)، لایه دفاعی آخر سامانه را در برابر اهداف بسیار چابک و پنهان‌کار در ارتفاع پست، مانند پهپادهای کوچک و مهمات هدایت‌شونده، تشکیل می‌دهد.
رادار کنترل آتش (50N6A):

یک رادار آرایه فازی فعال (AESA) سه‌بعدی در باند ایکس که با چرخش ۳۶۰ درجه، قابلیت رهگیری همزمان ۴۰ هدف و درگیری با ۱۲ هدف را فراهم می‌کند. این رادار به تنهایی وظیفه کشف و درگیری را بر عهده دارد که سرعت واکنش سامانه را به شدت افزایش می‌دهد.

۲. بعد تاکتیکی (Tactical): قاتل متحرک تهدیدات هوایی

ارزش واقعی ویتیاز در میدان نبرد مشخص می‌شود. این سامانه برای پر کردن شکاف حیاتی بین سامانه‌های دفاع نقطه‌ای کوتاه‌برد (مانند تور یا پانتسیر) و سامانه‌های راهبردی بلندبرد (مانند S-300 یا باور-۳۷۳) طراحی شده است.

تحرک و بقاپذیری: تجربه نبردهای اخیر نشان داد که سامانه‌های ثابت، اهداف اولیه و آسیب‌پذیری هستند. کل اجزای سامانه S-350 متحرک بوده و قادرند پس از شلیک به سرعت تغییر موضع دهند (Shoot-and-Scoot). این ویژگی بقاپذیری کل شبکه پدافندی را در برابر حملات سرکوب پدافند هوایی دشمن (SEAD) به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.

پوشش لایه میانی: دشمن برای حمله به زیرساخت‌های حیاتی، اغلب از موشک‌های کروز و پهپادهایی استفاده می‌کند که در ارتفاع متوسط و پایین پرواز می‌کنند. موشک‌های گران‌قیمت سامانه‌های برد بلند مانند S-400 برای مقابله با این حجم از تهدیدات، به صرفه نیستند. ویتیاز با موشک‌های ارزان‌تر و پرتعداد خود، دقیقاً برای شکار این نوع اهداف طراحی شده و به سامانه‌های برد بلند اجازه می‌دهد تا بر روی تهدیدات استراتژیک مانند بمب‌افکن‌ها و هواپیماهای آواکس تمرکز کنند.

پشتیبانی از نیروی زمینی: به دلیل تحرک بالا، ویتیاز می‌تواند همراه با ستون‌های زرهی و نیروهای زمینی پیشروی کرده و یک چتر امن پدافندی برای آنها در نزدیکی خطوط نبرد فراهم آورد که این قابلیت در دکترین دفاعی غربی کمتر دیده می‌شود.

۳. بعد استراتژیک (Strategic): تقویت شبکه یکپارچه پدافندی

مهم‌ترین مزیت S-350 برای ایران، نه فقط قابلیت‌های فنی آن، بلکه فلسفه شبکه‌محور بودن آن است.

قابلیت یکپارچه‌سازی (Integration): مرکز فرماندهی 50K6A این سامانه به گونه‌ای طراحی شده که بتواند به راحتی با سایر لایه‌های پدافندی ارتباط برقرار کند. همانطور که متخصصان توانمند ایرانی موفق به یکپارچه‌سازی سامانه S-300 با پست فرماندهی بومی باور-۳۷۳ شدند، می‌توان با استفاده از رله ارتباطی 50R6، لانچرهای ویتیاز را مستقیماً به شبکه فرماندهی و کنترل یکپارچه پدافند هوایی کشور متصل کرد. این یعنی یک رادار از سامانه باور-۳۷۳ می‌تواند هدفی را کشف کرده و اطلاعات آن را برای انهدام به یک واحد S-350 در صدها کیلومتر دورتر ارسال کند. این توانایی، یک جهش تصاعدی در اثربخشی و انعطاف‌پذیری کل شبکه پدافندی است.

افزایش بازدارندگی: خرید و استقرار سامانه‌ای با این حجم از آتش و تحرک، محاسبات دشمن را به کلی تغییر می‌دهد. دیگر نمی‌توان با چند حمله محدود، بخش‌هایی از پدافند کشور را فلج کرد. دشمن با شبکه‌ای متراکم، متحرک و چندلایه روبرو خواهد شد که هزینه هرگونه تهاجم را به شکل غیرقابل قبولی بالا می‌برد.

راهکار توسعه صحیح، خرید تسلیحاتی همزمان با تولید بومی

یک نکته راهبردی و کلیدی در این میان وجود دارد: خرید تسلیحاتی پیشرفته از خارج، هرگز به معنای توقف یا تضعیف تولید بومی نیست، بلکه این دو در طول یکدیگر و مکمل هم هستند.

مسیر توسعه سامانه‌های پدافندی بومی مانند خانواده باور، سوم خرداد و ۱۵ خرداد یک دستاورد ملی و یک ضرورت انکارناپذیر است که باید با تمام قوا ادامه یابد. این سامانه‌ها ستون فقرات استقلال دفاعی کشور هستند. با این حال، در یک محیط پر از تهدید، زمان یک فاکتور حیاتی است.

۱.  تقویت فوری توان دفاعی: خرید سامانه‌ای مانند S-350 می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن، شکاف‌ها و آسیب‌پذیری‌های شناسایی شده در نبرد اخیر را پوشش دهد و توان پدافندی را به صورت جهشی افزایش دهد.
۲.  انتقال فناوری و مهندسی معکوس: تحلیل و کار بر روی سامانه‌های پیشرفته جهانی، خود یک کلاس درس بزرگ برای مهندسان و متخصصان داخلی است و می‌تواند به جهش در فناوری‌های بومی منجر شود.
۳.  ایجاد عمق استراتژیک: داشتن ترکیبی از بهترین سامانه‌های بومی و بهترین سامانه‌های شرقی، پیچیدگی شبکه پدافندی ایران را برای دشمن دوچندان می‌کند. دشمن باید خود را برای مقابله با دکترین‌ها و فرکانس‌های عملیاتی متفاوت آماده کند که این خود یک عامل بازدارنده است.

سامانه S-350 Vityaz با تکیه بر سه اصل کلیدی تحرک بالا، حجم آتش انبوه و قابلیت اتصال به شبکه یکپارچه پدافندی، پاسخی مستقیم به نیازهای احصا شده از دل نبردهای اخیر است. این سامانه نه یک جایگزین، بلکه یک مکمل قدرتمند برای سامانه‌های بومی و راهبردی موجود در کشور است. سرمایه‌گذاری بر روی این گزینه، در کنار تداوم تولید حداکثری دستاوردهای داخلی، می‌تواند استحکام شبکه پدافند هوایی کشور را مضاعف کرده و آسمان ایران را برای هر متجاوزی ناامن‌تر از همیشه سازد. این دو مسیر، در کنار هم، ضامن امنیت پایدار و اقتدار دفاعی جمهوری اسلامی ایران خواهند بود.